Лобирање и влијание на бизнисот во институциите
„Бизнисот прво треба да се ослободи од политиката. Државата може да се меша само во капиталните инвестиции, за сè друго треба да го ослободи бизнисот и да презема мерки со коишто само може да го олесни амбиент, а не обратно“, вака поранешниот вицепремиер за економија Кочо Анѓушев ја објасни својата лична и професионална филозофија во едно од првите интервјуа кои ги даде откако стапи на функцијата во владата на СДСМ во 2017 година.
Заедно со Анѓушев којшто требаше да се грижи за економијата во оваа влада на СДСМ, како Министер за финансии беше назначен Драган Тевдовски.
Тој се вклопуваше во сликата која СДСМ им ја продаваше на граѓаните во предизборната програма. Искоренување на корупцијата, намалување на сивата економија, покачување на минималната плата, намалување на јазот меѓу богатите и сиромашните и уште десетици други мерки кои беа насочени кон подобрување на квалитетот на животот на граѓаните од средната и ниската класа.
Една од овие мерки беше и укинување на рамниот и воведување на прогресивен данок. Тоа требаше да значи дека богатите или оние кои заработуваат повеќе ќе плаќаат повисок процент на данок.
Дајцата професори, и Тевдовски и Анѓушев, не можеа да бидат поразлични во своите идеолошки определување.
Бранимир Јовановиќ, кој беше беше близок соработник и државен советник во кабинетот на Тевдовски, се присетува дека кога ја чул информацијата дека вицепремиер за економски прашања ќе биде човек од бизнис заедницата, насетувал дека ќе следуваат проблеми.
„СДСМ тогаш беше дистанцирана од ‘транзициските олигарси’ со кои претходно беше блиска, односно ‘олигарсите’ и свртеа грб на СДСМ, бидејќи беше 10 години во опозиција. Затоа тој потег на Заев го толкував како негов обид да се доближи до бизнис заедницата, која во тој период беше прилично интимна со Груевски. Да се потсетиме, коморите здружно, неколку години по ред организираа бизнис појадоци на кои Груевски со часови говореше за економските и политичките успеси на неговата влада, а тие му аплаудираа. Од денешна перспектива, повеќе не сум убеден дека мотивот на Заев е само тој, се повеќе ми се чини дека во целата работа има и лични бизнис интерес“, вели Јовановиќ.
Според него, таквиот профил на вицепремиер вооопшто не се совпаѓал со програмата на СДСМ, што во голема мера беше базирана на редистрибуција на ресурсите и подобрување на квалитетот на живот на мнозинството.
„Од самиот старт постојано имаше тензии на релација вицепремиер-министер за финансии, поради дијаметрално спротивните ставови за тоа какви економски политики треба да се водат. Анѓушев сметаше дека државата треба да има минимална улога и дека главни треба да бидат големите фирми, додека Тевдовски беше за тоа дека државата мора да има активна улога и дека главен треба да биде јавниот интерес“, вели тој.
Јовановиќ раскажува неколку ситуации во кои според него се гледа разликата во ставови на вицепремиерот и министерот за финансии.
„Првиот пример беше уште во првите месеци, кога се покачуваше минималната плата на 12.000 денари. Анѓушев тогаш ја поддржа одредбата за нормиран учинок која им овозможи на фирмите да исплаќаат плати пониски од минималната. Вториот пример беше кога се намали царината за електричните акумулатори и најпознатиот пример беше кога се воведуваше прогересивниот данок, кога тој практично го саботираше данокот со неговите изјави“, вели Јовановиќ.
Освен зад затворени врати, Тевдовски и Анѓушев за даночната реформа околу персоналецот се спореа и на јавни настапи. На истиот настан, Тевдоски најавуваше дека границата за зголемување на персоналецот на 18% ќе се утврди на нето 1.000 евра месечен приход, додека пак Анѓушев велеше дека овој праг треба да биде повисок.
За несогласувањата во владиниот економски тим медиумите известуваа екстензивно.
За оваа ситуација Хајредини за „Дојче Веле“ ќе изјави: „Вицепремиер за економија не смее толку да се експонира во областа која е исклучиво надлежност на министерот за финансии. Посебно околу делот на даноците. Тој е заменик на премиерот и треба да се занимава со развојот на економијата, а не да го брани интересот на капиталот“.
Јовановиќ вели дека тензиите биле присутни и во многу секојдневни ситуации.
„Ние секогаш се спротивставувавме, укажувавме дека нашата работа како државни функционери е да работиме за државата, а не за приватни интереси, ама тоа не поминуваше. Тие секогаш наоѓаа начини да ги протуркаат работите, помеѓу останатотот и затоа што делуваа здружено, односно правеа притисоци од повеќе страни. И преку коморите и фирмите кои постојано бараа средби со премиерот, министрите и пратениците, но и преку најголемите медиуми кои секогаш ги застапуваа нивните интереси во јавноста. Постојано им бевме трн во окото, затоа што бевме браната која ги спречуваше да прават што сакаат и затоа излобираа Драган Тевдовски да биде сменет“, вели Јовановиќ.
Цел бизнис сектор и Стопанската комора беа свртени против Тевдовски. Се спореше дека границата за оние што требаше да плаќаат повисок данок е многу ниска. Дека воведување на прогресивен данок како мерка не е добра и нема да биде ефикасна. Но и покрај ова промените се направија и мерката почна да се спроведува.
Кога по првиот круг претседателски избори, излезноста на гласачите едвај го достигана цензусот, премиерот Заев рече дека ја примил пораката на граѓаните и најави дека по изборите ќе направи чистка и во партијата и во владата. Акцијата за чистење на неработниците и непотистите од државните институции и од партијата беше најавена како „Метла“.
„Метлата“ донесе промени во неколку министерски функции, но највпечатливата и најнеочекуваната промена беше во Министерството за финансии. На местото на Тевдовски, нов министер стана премиерот Зоран Заев.
Бизнис секторот ја поздрави оваа одлука на Заев и бараше на оваа позиција да се стави „поактивен министер“ кој ќе носи закони во корист на државата и „сите во неа“.
Откако Антикорупциската комисија заклучи дека премиерот не може да биде и министер за финансии, на оваа позиција беше назначена Нина Ангеловска, која дојде од приватниот сектор, а непосредно пред изборот таа стана и дел од Управниот одбор на Стопанската комора.
„Ангеловска дојде, директно од раководството на најголемата комора, од која претходно дојде и Анѓушев. Резултатите многу бргу ги видовме – веднаш беше укинат прогресивниот данок, со што на најголемите фирми во државата им се дадоа 40 милиони евра годишно, беа укинати и други одредби за даночење на профитите на компаниите, беше кренат прагот за плаќање во готово, со што им се овозможи на фирмите да не го книжат прометот и да избегнуваат плаќање даноци. Беше донесена мерка за финансиска поддршка на фирмите, од неколку десетици милиони евра, со која пари добија и најпрофитабилните фирми во државата (ние секогаш ги исклучувавме овие фирми од ваквите мерки). Најсериозниот пример веројатно е државната помош за време на пандемијата, која беше толку лошо дизајнирана, што пари добија фирми кои профитираа во кризата, фирми кои не плаќаат даноци и фирми во сопственост на луѓе од власта“, вели Јовановиќ.
